Nedersaksisch symposium 6 het al weer west!!
Vri’jdag 31 oktober 2025, van14.00 tot 17.30 uur, was et zesde Nedersaksisch symposium. Disse keer was et in et MFA in Berkoop / Oldeberkoop, Willinge Prinsstraote 24.
Bestuurslid van Stichting Sasland Philomène Bloemhoff-de Bruijn hiette roem veertig gaasten welkom, onder wie wethoolder de heer Jelke Nijboer van Oost-Stellingwarf, Europarlementariër veur D66 Vrouw Raquel Garcia Hermida – van der Walle en symposiumveurzitter de heer Jurr van Dalen. Die laeste wodde eerst in de gelegenhied steld een ni’j rappot te prissenteren dat bepleit om gauwachtig Nedersaksisch en Limborgs onder Diel III van et Europees haandvest te brengen. Van Dalen overhaandigde exemplaoren an Vrouw Garcia en de heer Nijboer. Vrouw Garcia reageerde mit woorden over meugelikheden bi’j de EU, d.w.z. subsidie-foonsen die ok geschikt wezen kunnen veur ondersteuning van regionaole taelen. De heer Nijboer nuumt riegelmaotig dat hi’j erkenning onder Diel III geern wil, en dat dee hi’j ok now. Ok gong hi’j kot in op meugelik ni’j taelbeleid veur Stellingwarfs en Fries in zien gemiente.
Daornao was et tied veur et echte symposium. Et heufdonderwarp beslat de ontwikkelings in de mederne Nedersaksische literetuur, dat wil zeggen van et japr 2000 of. Dreks nao dat jaor warkten specialisten an et Handboek Nedersaksisch. Daor is hiel vule info opneumen over de eerdere literetuur van et Nedersaksisch. Et haandboek verscheen in 2008.
We bin intied een kleine 25 jaor wieder. Dit symposium perbeerde om die reden een overzicht te geven van de ontwikkelings van de veurbi’je twintig tot vuventwintig jaor. Dat gebeurde mit an de haand veur veurbeelden.
De vraogstellings weren, niet toevallig, vergeliekber mit die van de Canon van het Nedersaksisch. Die ‘Canon’ is as ebook op te slaon vanof boekenbestellen.nl veur € 5,-: https://www.boekenbestellen.nl/ePUB/canon-van-et-nedersaksisch/65189.
Op et symposium was alles d’r op richt om een goed beeld te kriegen van de jongste tiedrekte van de Nedersaksische literetuur.
De dielvraogen daor sprekers heur deur leiden laoten zollen, weren:
– Bin d’r ontwikkelings en tendeenzen vaaste te stellen in de Nedersaksische literetuur van de laeste twintig jaor?
– Wat moe’n warkers in et veld, docenten en ere overbrengers van de Nedersaksische letterkunde beslist weten over de literetuur van de behaandelde regio’s? Hoe zorgen we d’r veur dat die kennis ontwikkeld wodt?
– Wat moet et grote publiek weten over de literetuur van de behaandelde regio’s?
– Hoe zorgen we veur grotere bekendhied van de ni’jste literetuur?
Dit weren de sprekers mit de lezingtitels:
Henk NIjkeuter: Drentse literetuur, Abel Darwinkel: Stellingwarver literetuur, Fieke Gosselaar: Grunninger literetuur, Susanne Braamburg en Diana Abbink: Literetuur van de Oost-Veluwe en uut de Aachterhoeke, Jacqueline Visscher – van Veen: Urker literetuur. De lezing over Overiesselse literetuur kwam deur onveuziene omstanigheden te vervalen.
De teksten van de lezings zullen verschienen in Jaorboek Nedersaksisch 6, zo is de bedoeling.
Belangrieke bi’jvangst zal wodden een bundel mit ni’je Nedersaksische verhaelen en gedichten uut de verschillende regio’s.
Pas verschenen: Jaorboek Nedersaksisch 5 (2024). Sasland: Oosterwoolde, i.s.m. boekenbestellen.nl: Kaag. Te bestellen op https://www.boekenbestellen.nl/boek/jaorboek-nedersaksisch-5-2024-lustrumuutgifte/9789465114934
INHOOLD JAORBOEK NEDERSAKSISCH 5 (2024):
Jaorboek Nedersaksisch wil een reeks jaarlijkse publikaties zijn die de leemte opvult die ontstond nadat het tijdschrift Driemaandelijkse Bladen voor taal en volksleven in het oosten van Nederland ophield te bestaan, in de beginjaren van deze eeuw. De Stichting Sasland zorgt ook nu voor het uitgeven: een vertrouwd geluid in een nieuw jasje.
In het eerste deel van het nieuwe Jaorboek staan op een na alle lezingteksten van het Nedersaksisch symposium van 4 oktober 2024, al dan niet in naderhand uitgebreide vorm. In het tweede deel is een drietal andere bijdragen opgenomen.
De titels van de verhandelingen in dit Jaorboek Nedersaksisch 5 (2024) zijn:
Henk Bloemhoff en Henk Nijkeuter – Woord veurof
Hermann Niebaum – … de beide spraken, het Nederlandsch en het Platduitsch, maken in den grond maer ééne tael uit. Van het taal-continuüm tot de verdwijning daarvan aan de staatsgrens. Over de gecompliceerde relatie tussen het Nederlands en het Nederduits in de geschiedenis en in het heden
Philomène Bloemhoff-de Bruijn– Aflevering 4 van de TONAG, kaart 34-40[Klaas Hanzen Heeroma bezorgde in 1963 de derde en voorlopig laatste aflevering van de Taalatlas van Oost-Nederland en aangrenzende gebieden (TONAG). Voor het eerst verschijnt nu, compleet, Aflevering 4.]
Arend Quak – Onderzoek naar het Oudsaksisch
Anne Breitbarth – Resumptie na adverbiale bijzinnen in de linker zinsperiferie in het Middelnederduits
Ute Boonen – De middeleeuwse oorkondetaal in volkstalige oorkonden uit het noordoosten van Nederland: de schrijfcentra Deventer, Zutphen, Zwolle en Groningen als geval apart
Doreen Brandt – Niederdeutsch studieren an der Carl von Ossietzky-Universität Oldenburg. Der Bachelor Niederdeutsch als hybrider Studiengang
Roeland van Hout – Is een bacheloropleiding Limburgs haalbaar?
Susanne Braamburg – Revitalisatie Veluws, en hoe?
Harrie Scholtmeijer – Onderdtachtig graden in onderdvieftig jaor [Het betreft de veranderingen in visies op de Nedersaksische variëteiten.]
Jan Nijen Twilhaar – Het Nedersaksisch als schoolvak
Henk Nijkeuter – Over de Reynaertvertaling van Jan Naarding
Henk Bloemhoff m.m.v. Otto de Vent – Jannes, de Oostganger: zien Brieven an Sibbeltien [Het betreft Stellingwerfstalige brieven vanuit het Friese bataljon vrijwillers dat naar Nederlands Oost-Indië ging: om dat te bevrijden, en al snel: vooral om opstandelingen te bestrijden.]
Henk Nijkeuter – Albert Steenbergen (1814-1900). De Drentse mystificator
Henk Bloemhoff – Nedersaksisch van het Riestenlaand: essenties [Dit betreft sporen van oude Westfaalse diftongen en bijzonderheden van toponiemen aldaar van het type IJhorst.]
Henk Bloemhoff – Nedersaksisch en Limburgs onder deel III van het Europees handvest voor regionale talen of talen van minderheden: de hoogste tijd
HAD OMSLAG, 205 BLADZIEDEN, PRIES: € 42,50
ARNOLD RAKERS OPNI’J IN DE BELANGSTELLING
Kiek hierveur op https://emslandgeschichte.de/index.php/blaue-reihe/121-arnold-rakers-ideoloog-van-de-nedersaksische-beweging
Nedersaksisch topnieuws: spectaculaire vondst ridderroman en veel meer
Het Nedersaksisch symposium van 4 oktober jongstleden in Deventer zindert nog na. Dat kan ook niet anders. Het bood een dag vol boeiende lezingen, het vijfjarig bestaan van het symposium en van het Jaorboek Nedersaksisch werd gevierd, en dat alles werd ‘bekroond’ met de bekendmaking van een pas ontdekt tekstdeel uit een middeleeuwse in het Nedersaksisch gestelde ridderroman. Dat fragment komt uit een vertaling van het Hoogduitse origineel Willehalm von Orlens, zo werd uitgelegd door ontdekker dr. Hedzer Uulders uit Oosterbeek. Hij vond het in het archief van Collectie Overijssel in Zwolle en denkt dat de vertaling ontstond in de eerste helft van de 14de eeuw. Een ridderroman in het Nedersaksisch is in Nederland tot nu toe een unicum. In Noord-Duitsland is dat anders, maar daar zijn ook nog geen tien soortgelijke teksten bekend, in Middelnedersaksisch / Middelnederduits dus. De nieuwe vondst in Zwolle mag beslist spectaculair worden genoemd.
Op de twee strookjes in het midden zijn stukjes Nedersaksische vertaling van de ridderroman te zien. © Collectie Overijssel. Mevrouw Hedwig Gertner-Braam, verbonden aan Collectie Overijssel, gaf een institutionele inleiding naar aanleiding van de vondst
Voorafgaand was er al een heel aantrekkelijk programma, met in de morgenuren als eerste spreker prof. dr. Arend Quak (Universiteit Leiden), die over bijzonderheden van de voornaamste teksten in het Oudsaksisch sprak, taal- en regioverschillen plaatste en het publiek bijzondere taalverschijnselen liet zien, zoals het lang bewaard blijven in het Oudsaksisch van de dualis, oftewel de ‘tweevoudsvorm’, naast de enkel- en meervoudsvormen. Prof. dr. Anne Breitbart werkt aan de universiteit van Gent. Zij werd indertijd geïnspireerd door een oproep van de Duitse onderzoeker Robert Peters. Hij vond dat er meer onderzoek naar de syntaxis van het Middelnederduits moest komen. Haar bijdrage in Deventer bracht onderzoeksresultaten naar voren betreffende de niet c.q. gedeeltelijke integratie van adverbiale bijzinnen. Opmerkelijke uitkomst was o.m. dat de variatie die werd aangetroffen meer blijkt samen te hangen met verschillen tussen tekstsoorten dan met diachrone ontwikkelingen. Mevrouw Breitbarth is bezig met verschillende publicaties over dit onderwerp. Prof. dr. Ute Boonen (Universiteit Duisburg-Essen) schetste vast, typerend taalgebruik in Middeleeuwse oorkonden uit Groningen, Zwolle, Deventer en Zutphen. Dit gebied laat opmerkelijke verschillen zien ten opzichte van het westen en zuiden van ons land, terwijl aangrenzend Nederduitsland in het onderzochte tijdvak nog veelal teksten in het Latijn produceert. Bijzonder was zeker ook de voordracht van prof. dr. Doreen Brandt, van de Carl von Ossietzky-universiteit in Oldenburg (Nedersaksen). Zij gaf een helder beeld van de inrichting van haar bacheloropleiding Nederduits, met daarbij een master in opbouw. Ook liet zij zien op welk terrein onderzoek wordt verricht in de Middelnederduitse literatuur. Meer over de bacheloropleiding Nederduits is te vinden op https://uol.de/studiengang/niederdeutsch-2s-bachelor-629
In het middagdeel van het symposium bepleitte prof. dr. Roeland van Hout (Radboud Universiteit Nijmegen) een dergelijke opleiding ook voor het Limburgs en het Nedersaksisch in Nederland. Verrassend voor het publiek waren ook de presentaties van een hele rij studies die in aantocht zijn of pas zijn verschenen. Henk Bloemhoff bracht een voorbeschouwing over een boekpublicatie met de Stellingwerfse brieven van koloniaal vrijwillig soldaat ‘Jannes de Oostganger’ aan zijn vriendin ‘Sibbeltien’. ‘Jannes’ schreef zijn brieven vanuit het Bataljon Friesland. Dat trad op in voormalig Nederlands-Indië, in de periode 1946-1948, evenals andere bataljons met regionale achtergrond.
Door een medische omstandigheid verving Bloemhoff zijn collega Jan Nijen Twilhaar. Hij bracht een kleine impressie van diens op stapel staande publicatie De Taal van Hellendoorn. Dit boek is mede bedoeld om uit te putten voor het vervolgonderwijs. Het zal naar verwachting verschijnen aan het begin van 2025.
De Drentse Reynaert-vertaling door Jan Naarding was het onderwerp van Henk Nijkeuter, eerder verbonden aan het Drents Archief. Onlangs verscheen zijn studie over Naarding, inclusief diens gedichten, waaronder een aantal in het Drents vertaalde fragmenten van Reynaert de Vos, die bij Naarding als Reiner Robaard te boek staat.
De recente boekuitgave met een studie over en gedichten van Jan Naarding
Klaas Hanzen Heeroma was de eerste hoogleraar Nedersaksisch. De verschijning van zijn indertijd nog niet uitgegeven deel 4 van de Taalatlas van Oost-Nederland en aangrenzende gebieden (TONAG) werd nu aangekondigd en kort toegelicht door Philomène Bloemhoff, voorheen werkzaam bij de bekende Overijsselacademie. Wie geïnteresseerd is in het voorwerk kan deze site raadplegen: https://www.sasland.nl/onderzuukstee-nedersaksische-taelkunde/. De eerdere hoogleraar Nedersaksisch Hermann Niebaum gaf zijn beeld van de samenhang van Nederlands / Nedersaksisch / Nederduuts / Hoogduuts. Dit ook als voorbeschouwing op een uitvoeriger artikel. Dat artikel zal verschijnen in Jaorboek Nedersaksisch 5 (2024), net als de teksten van de meeste bijdragen aan het symposium. Waar het Overijssels Nedersaksisch ‘weg komt’ was het onderwerp met boekaankondiging van Harrie Scholtmeijer, werkzaam aan de Overijsselacademie. De pas afgestudeerde taalkundige Susanne Braamburg MA ging in op mogelijkheden om met name het Veluws Nedersaksisch nieuw leven in te blazen, oftewel te ‘revitaliseren’.
Rond 17.00 uur tenslotte kon voorzitter drs. Jurr van Dalen een geslaagde symposiumdag afsluiten. Het Jaorboek Nedersaksisch 5 (2024) zal in opdracht van Stichting Sasland als pod-boek en als e-boek verschijnen bij pumbo.nl (‘boekenbestellen’). Daar zijn ook de vorige afleveringen van het Jaorboek te bestellen. Zo ook de Canon van et Nedersaksisch. Een veurstel door Philomène Bloemhoff-de Bruijn. Het Jaorboek Nedersaksisch 5 wordt verwacht in de eerste maanden van 2025.
Het Nedersaksisch symposium 5 (2024) werd mede mogelijk gemaakt door Stichting Het Plantenfonds.
Zie over de vondst van de ridderroman in het Nedersaksisch verder:
https://www.salland1.nl/bijzondere-nedersaksische-vertaling-van-ridderroman-ontdekt/.
De meerste sprekers onder de bloemen… Slim verdiend vun et pebliek. Maeker van de foto: Daphne Markvoort, Collectie Overijssel
Et Nedersaksisch symposium wodde mit meugelik maekt deur Stichting Het Plantenfonds
PROGRAMMA (versie 1 oktober 2024)
Vanaf 9.30 uur binnenkomst
Opening door drs. Jurr van Dalen, symposiumvoorzitter (10.00-10.10 uur)
- “Onderzoek naar het Oudsaksisch en de overgeleverde teksten”– Em. prof. dr. Arend Quak, Oud-Germaanse filologie, Universiteit Leiden (10.10-10.40 uur)
- “De middeleeuwse oorkondetaal in volkstalige oorkonden uit het noordoosten van Nederland: de schrijfcentra Deventer, Zutphen, Zwolle en Groningen als geval apart” – Prof. dr. Ute Boonen, Vakgroepen Germanistiek en Neerlandistiek, Universiteit Duisburg Essen (10.40-11.10 uur)
Koffiepauze 11.10–11.30 uur“
3. Continuïteit of verandering? Resumptie na adverbiale bijzinnen in de linkerzinsperiferie in het Middelnederduits” – Prof. dr. Anne Breitbarth, Vakgoep Taalkunde, Universiteit Gent (11.30-12.00 uur)
4. “Aktuelle Entwicklungen in Forschung und Lehre zur Mittelniederdeutschen Literatur und der neue Bachelor Niederdeutsch an der Universität Oldenburg”- Prof. dr. Doreen Brandt, Juniorhoogleraar voor Nederduitse literatuur in historisch en cultuurwetenschappelijk perspectief, Carl von Ossietzky Universiteit Oldenburg (12.00-12.30 uur)
Lunchpauze 12.30-14.00 uur
5. “Jan Naarding’s Reynaert-vertaling in het Drents”- Dr. Henk Nijkeuter, gep. hoofd Drents Archief (14.00-14.20 uur)
6. “Revitalisatie Veluws, en hoe” – Susanne Braamburg MA – student Taalwetenschap, Rijksuniversiteit Groningen (14.20-14.40 uur)
7. “Naar een bacheloropleiding Limburgs: mogelijkheden en varianten” – Em. prof. dr. Roeland van Hout, eerder hoogleraar Toegepaste taalkunde en Variatielinguïstiek (Radboud Universiteit, Nijmegen) (14.40-15.10 uur)
Theepauze 15.10-15.30 uur
Vervolg:
Korte presentaties van nieuw of nog lopend onderzoek, en / of van nieuwe publicaties
8. a. “Over de gecompliceerde verhouding van Nederlands en Nederduits in heden en verleden” – Em. prof. dr. Hermann Niebaum, voorheen hoogleraar Nedersaksisch en Duitse taalkunde (Rijksuniversiteit Groningen) (15.30-15.50 uur)
b. “Aflevering 4 van Heeroma’s Taatatlas van Oost-Nederland en aangrenzende gebieden (TONAG)” – Dr. Philomène Bloemhoff-de Bruijn, gep. projectleider streektaal (Overijsselacademie) (15.50 – 16.00 uur)
c. “Waar onze taal weg komt” [m.b.t. Overijssel] – Dr. Harrie Scholtmeijer, dialectoloog Overijsselacademie, Zwolle (16.00-16.10 uur)
d. “Brieven an Sibbeltien. Jannes de Oostganger zien Stellingwarver schrieveri’je uut et Batteljon Frieslaand in Nederlaans Indië (1945-1948)” – Dr. Henk Bloemhoff, gep. hoofddocent Nederlands NHL Stenden Hogeschool Leeuwarden; m.m.v. Otto de Vent MEd, eerder docent Nederlands (16.10-16.20 uur)
N.B. Door een medische oorzaak komt de bijdrage van Jan Nijen Twilhaar over zijn nieuwe boek over het Helders / Hellendoorns te vervallen. Henk Bloemhoff zal er kort over informeren.
9. Biezundere gebeurtenisse: 5 jaor Symposium Nedersaksisch, 5 keer Jaorboek Nedersaksisch!
Bij deze bijzondere gelegenheid zal een belangrijke literair-historische openbaarmaking plaatsvinden.
a. Institutionele inleiding door mevrouw Hedwig Gertner-Braam, werkzaam bij CO (= Collectie Overijssel, Zwolle) (16.20-16.30 uur)
b. Bekendmaking met literair-historische en taalgeografische toelichting (Dr. Hedzer Uulders, zelfstandig onderzoeker, Oosterbeek (16.30-16.40 uur)
10. Afsluiting door de symposiumvoorzitter (drs. Jurr van Dalen) (16.40-16.45 uur)
N.B. Eventuele wijzigingen in het programma zullen worden bijgehouden in de bovenstaande versie
Op 29-2-2024 verscheen er een afzonderlijke e-publicatie van ‘De Canon van het Nedersaksisch’. Dit is de link: https://www.boekenbestellen.nl/ePUB/canon-van-et-nedersaksisch/65189
Jaorboek Nedersaksisch 4 verschenen, mit lezings van et Nedersaksisch symposium
Vrijdag 23-2 verscheen de nieuwste aflevering van het Jaorboek Nedersaksisch, oftewel jaargang 4 (2023). In het eerste deel staan de uitgewerkte lezingen van het Nedersaksisch symposium van 14 oktober 1923, gehouden in Kunstcafé Schurer, Assen. In deel 2 staan nog drie andere artikelen. Die zijn al evenzeer van belang voor de kennisverbreiding van het Nedersaksisch.
Philomène Bloemhoff-de Bruijn is gepensioneerd projectleider streektaal van de Overijsselakademie en opent het eerste deel van het Jaorboek met haar belangwekkende en lang verwachte voorstel voor ‘De canon van et Nedersaksisch’. Wat moet de ontwikkelde Nederlander toch eigenlijk wel van het Nedersaksisch weten? Ze maakte de Nedersaksische canon naar het voorbeeld van de canon van de Nederlandse literatuur en focust in de vorm van vraag en antwoord op 14 aandachtsgebieden. Daaronder vinden we aard, kenmerken en afkomst van het Nedersaksisch, de status als erkende regionale taal, hoofdvormen en verscheidenheid, de taalinstituten, de traditionele spellingsystemen, de belangrijkste woordenboeken en de voornaamste schrijvers en zangers per regio. Last but not least: hoe kom je meer te weten?
Ede Staal, zanger in het Gronings: iedereen in Nederland zou van hem moeten weten, evenals van veel andere zangers, schrijvers en van talige bijzonderheden van het Nedersaksisch. Afbeelding: Wikimedia commons.
Chris Canter, onder meer auteur in het Drents, attendeert op hoogtepunten uit de Nedersaksische literatuur: ‘Van Reynke töt Roes: ideeën um de Nedersaksische literetuur te laoten leven’. Henk Nijkeuter, onder meer gepensioneerd Rijksarchivaris in Drenthe, vertelt over het Nedersaksische literaire landschap vanuit archivistisch perspectief.
De bloemlezing Scheupers van de taol geeft de Drentstalige literatuur een gezicht. Bron: Jaorboek Nedersaksisch 4, p. 31
Naast de recente vertalingen van de Heliand in Sallands, Stellingwerfs en Nederlands met daarbij het nodige aan het waarom en hoe, is ook de vraag naar het auteurschap actueel gebleven. De huidige stand van zaken is te lezen in de bijdrage van VU-promovendus Redbad Veenbaas: ‘Bernlef, dichter van de Heliand? Nieuwe aanwijzingen’.
Promovendus aan de Radboud Universiteit Arjan Sterken vertelt over ‘Saksische volksverhaolen in ’t underzuuk van ’t Meertens Instituut’, en taalkundige van de Overijsselakademie Harrie Scholtmeijer gaat in op ‘Het Nije locht, Derk met de beer en Sinte Katrijn: Nedersaksische volksveralen en talige volkscultuur in regionale woordenboeken’.
Derk met de beer. Bron: melangemagique.blogspot.ca
Wat zouden werkers in het veld, medewerkers bij streektaalinstituten en besturen van verenigingen voor het Nedersaksisch in hun funicties zoal moeten weten van de taal? Dat wil zeggen op het gebied van de Nedersaksische fonologie, morfologie, syntaxis en standaardisering? Op die vraag gaan Henk Bloemhoff en Jan Nijen Twilhaar in. Lang geleden specialiseerden ze zich al op klanken en vormen van het Stellingwerfs respectievelijk het Hellendoorns.
In zijn bijdrage ‘Het Nedersaksisch en Limburgs: een sociolinguistische insteek’ gaat emeritus-hoogleraar Toegepaste taalwetenschap en Variatielinguïstiek Roeland van Hout in op de achteruitgang in gebruik van Nedersaksisch en ook van het Limburgs, een regionale taal die overigens getalsmatig hoger scoort dan het Fries in Friesland. Van Hout schetst de kerntaken voor de regionale talen op basis van het Europees handvest en beschrijft een negental hoofdlijnen voor het Limburgse taalbeleid. In zijn afsluitende woorden vat hij samen: ‘De belangrijkste taak is ervoor te zorgen dat jongere generaties de taal blijven spreken. Het is daarmee van belang om te zorgen dat de regionale talen status en prestige hebben en passen in de dynamiek van de moderne tijd’.
Deel 2 van het Jaorboek: andere artikelen
De eerste hoogleraar Nedersaksisch, Klaas Hanzen Heeroma (1909-1972), is onder meer bekend van zijn TONAG, de Taalatlas van Oost-Nederland en Aangrenzende Gebieden. Er verschenen indertijd drie interessante afleveringen, voorzien van uitvoerig kommentaar in een drietal boekwerken (1957-1963). De vierde aflevering was in voorbereiding, maar tot een uitgave kwam het niet. Philomène Bloemhoff vertelt in het tweede deel van het Jaorboek hoe zij dat 43 jaar geleden alsnog probeerde als tijdelijk medewerker van het Nedersaksisch Instituut. Ook toen kwam het echter niet tot een publicatie. Wel schreef zij het nodige kommentaar en ze hergebruikt dat nu met de nodige aanpassingen in haar Jaorboek-bijdrage ‘Aflevering 4 van de TONAG, kaart 31-33’. Van Heeroma’s definitieve kaarten voor TONAG-4 kon zij er drie terugvinden en die zijn nu in het jaorboek gepubliceerd: kiespijn, kies en rode aalbes. Van de andere zeven kaarten zijn alleen zwartwit-versies bewaard gebleven. Die hoopt ze later alsnog te publiceren. In dit artikel zijn wel, in zwartwit, een drietal zogeheten ‘bij-kaarten’ opgenomen en besproken.
Bijkaart 1 (Rode) aalbes tweede lid. Bron: Jaorboek Nedersaksisch 4, p. 95
In het artikel ’Stellingwarfs “drosse kaampe” en zo’ beschouwt Henk Bloemhoff dros, drus = ‘met wisselbouw’, ‘onbebouwd’ als klankvariant van andere Nedersaksische vormen als drös, dröis en dreus in o.m. Drenthe en Twente. Ze wijzen naar zijn mening alle op een eigen Saksische klankontwikkeling die plaatsgevonden moet hebben naast die in het Frankisch, die namelijk tot de bestaande Nederlandse woorden dries, drees moet hebben geleid.
Een bijzondere parel in dit Jaorboek Nedersaksisch is de bijdrage van de taalkundigen Lex Schaars, auteur van onder meer het Woordenboek van de Achterhoekse en Liemerse Dialcten, en Jan Berns, eerder verbonden aan het Meertens Instituut. Zij presenteren tekst van 17de-eeuws Gelders historicus Arend van Slichtenhorst. Die positioneert daarin, anno ±1650, het Achterhoeks en Veluws als Nedersaksisch en zegt over de gebieden die grenzen aan Utrecht en Holland dat men daar een ‘botter tael’ heeft, namelijk niet met ‘golt, holt, zolt’, maar met ‘gout, hout, zout’. Dit taalgebruik van inmiddels zo’n 400 jaar geleden herkennen we vandaag de dag als Nedersaksisch van de West-Veluwe.
Technische gegevens
Jaorboek Nedersaksisch 4 (2023) is van een groot formaat, telt 116 bladzijden, kent een ebook-variant en is in beide versies te bestellen op
https://www.boekenbestellen.nl/boek/jaorboek-nedersaksisch-4-2023/9789464817591
Op 29-2-2024 verscheen er een afzonderlijke ebook-publicatie van ‘De Canon van het Nedersaksisch’. Dit is de link: https://www.boekenbestellen.nl/ePUB/canon-van-et-nedersaksisch/65189
Van de oorspronkelijke lezingen van het Nedersaksisch symposium zijn films gemaakt. Terugkijken kan op sasland.nl > archief. Wie wil kan daar ook het programma als geheel nog eens terugzien. In het nieuwe jaorboek zijn om technische redenen niet de vraaggesprekken over de positie van het Nedersaksisch opgenomen die student Duits Romy Dekker tijdens het symposium hield met Overijsselacademievoorzitter Annet Westerdijk en Twents radiomaker Adrie Hemmink. Ze zijn wel ‘live’ te vinden, eveneens op sasland.nl > archief. Al dit filmmateriaal op sasland.nl is voor ieder zonder kosten terug te zien.
Dit bin de titels van de bi’jdregen in disse oflevering 4 van et Jaorboek Nedersaksisch:
Diel 1:
- Henk Bloemhoff en Henk Nijkeuter – Woord veurof
- Philomène Bloemhoff-de Bruijn– De Canon van et Nedersaksisch
- Henk Nijkeuter – Het Nedersaksische literaire landschap vanoet archivistisch perspectief
- Chris Canter – Van Reynke töt Roes: ideeën um de Nedersaksische literetuur te laoten leven
- Redbad Veenbaas – Bernlef, dichter van de Heliand? Nieuwe aanwijzingen
- Henk Bloemhoff m.m.v. Jan Nijen Twilhaar – Nedersaksische fonologie, morfologie, syntaxis en standerdisering: wat aj’ zoal weten moeten zollen
- Arjan Sterken – Saksische volksverhaolen in ’t underzuuk van ’t Meertens Instituut
- Harrie Scholtmeijer – Het nije locht, Derk met de beer en Sinte Katrijn: Nedersaksische volksveralen en talige volkscultuur in regionale woordenboeken
- Roeland van Hout – Het Nedersaksisch en Limburgs: een sociolinguïstische insteek
Diel 2:
- Jan Berns en Lex Schaars – Het Gelderse Nedersaksisch rond 1650: regio en status
- Philomène Bloemhoff-de Bruijn – Aflevering 4 van de TONAG, kaart 31-33
- Henk Bloemhoff – Stellingwarfs ‘drosse kaampe’ en zo: van Saksisch komof, krek as in Twente, Aachterhoeke en Drenthe
Eind mei 2023 verschenen: Heliand In het Nederlands
Na de publicatie van de Heliand-vertalingen in het Sallands van Hellendoorn en die in het Stellingwerfs, en na de nieuwste uitgave van de Oudsaksische tekst door dr. Timothy Sodmann, is eind mei 2023 ook de nieuwste vertaling in het Nederlands verschenen. Net als de vertalingen in Sallands en Stellingwerfs is ook deze vertaling zo dicht mogelijk bij de Oudsaksische tekst gebracht. Auteur: dr. Jan Nijen Twilhaar, m.m.v. dr. Henk Bloemhoff, drs. Marc Brinkhuis en drs. Evelyn Ligtenberg. UItgever is ook in dit geval Koninklijke Van Gorcum in Assen. Aantal bladzijden 264. Prijs: 30 euro. https://www.vangorcum.nl/product/100-529_Heliand (met bestelmogelijkheid).
JAORBOEK NEDERSAKSISCH 3 (2022): PAS VERSCHENEN
Haost alle lezings op et Nedersaksisch symposium van 16 september 2022 in De Nieuwe Kolk in Assen bin bi’j mekeer brocht in et ni’jste Jaorboek Nedersaksisch. Et is pas verschenen, en dat is bi’j Stichting Sasland, in saemenwarking mit Pumbo.nl in Zwaag.
De riegel begint mit de Grunninger schriefster Ingeborg Nienhuis. Zi’j vertelt o.a. over heur schrieversaachtergronden en heur Grunninger boeken Hoeze Toenbaauw en Schoem of De voarende Zoltkamper. Naotied schreef ze nog et scenario van de Grunninger film Schoem, die dit jaor uutkomt.
Stellingwarver dichter Willem Jan Teijema tekende veur de twiede bi’jdrege an et boek. Disse van Donkerbroek ofkomstige dichter brengt een riegel eigen gedichten in et Stellingwarfs.
Ok Twents dichter en historikus Dick Schlüter brengt een keuze uut eigen poëzie. Dick het grote bekendhied, onder aanderen deurdat hi’j Provinciedichter van Overiessel west het (2011-2013) en ok stadsdichter van Enschede (2021-2023).
Aachterhoeker auteur Joop Hekkelman brengt inkelde van zien verhaelen en gedichten in zien streektael. Hi’j is o.e. kollumnist en docent Aachterhoeks.
Harrie Scholtmeijer is onder aanderen onderzuker van de Nedersaksische streektaelen in Overiessel en is daorbi’j verbunnen an de Overiesselakedemie. Hi’j vertelt over et wark van de West-Overiesselse doomnies Pieter Heering en Hermannus Schuurmans uut de jaoren 1883 en 1910. Zi’j maekten in heur vertellings gebruuk van et Nedersaksisch uut heur omgeving, en dat gebeurde benaemens in de dialogen.
’Krijgt de Taalatlas van Oost-Nederland na 60 jaar toch nog een vervolg?’ vragt Philomène Bloemhoff heur of naor anleiding van een riegel nog niet uutgeven taelkaorten die aenlik heurd hadden bi’j perf. Klaas Heeroma zien Taalatlas van Oost-Nederland en aangrenzende gebieden. Veur heur pensioen was disse schriever / spreker projektleider streektael an de Iesselakedemie in Zwolle.
Bert Groenewoudt is archeoloog en senior-onderzuker laandschop Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Tegere mit mitauteurs Jan Willem de Kort en Stijn Heeren brengt hi’j een beschouwing angaonde Heidense tafrelen in Twente. De betekenis van de recent ontdekte pre-Christelijke cultusplaats bij Hezingen. De kristianisering was gien kwessie van inkelde jaoren, mar duurde ieuwen en ieuwen, zo stellen de auteurs. Archeologische voonsten getugen.
Ofbelinge: Missionaorissen zoas Lebuinus en Liudger perbeerden de Saksen te bekeren, mit valen en opstaon. Schoeleplaete van J.H. Isings (‘Ludger predikt in de Groninger Gouwen, 785’).
Ommeraek interessaant is ok Arjen Sterken zien bi’jdrege ‘De Ambigue Doden: Naolopers en heur onzekere alliantie in Noord-Nedersaksische volksvertellings’. Hi’j geft o.a. een beeld van hoe deurverteld wodde dat bepaolde doden nao heur verstarf om een bepaolde reden nog even in de gewone wereld weerommekwammen. Sterken is docent en promovendus bi’j Vergeliekende Religiewetenschoppen an de Radboud Universiteit in Ni’jmegen.
An et aende van de symposiumdag wodden de ni’jste Heliand-vertaelings in et Nedersaksisch prissenteerd. De iene is in et Sallaans, deur Jan Nijen Twilhaar, de twiede in et Stellingwarfs, deur Henk Bloemhoff. Toegelieke wodde ok Timothy Sodmann zien ni’je uutgifte van de Ooldsaksische Heliand-tekst zels prissenteerd (Heliand. De Oudsaksische tekst).
Jan Nijen Twilhaar gaot in zien uutienzetting in op de perblematiek van et vertaelen van de Heliand-tekst in Nedersaksisch van now. Vergeliekenderwieze kommen daor uutienlopende opvattings bi’j an de odder. Nijen Twilhaar is pensioneerd hogeschoeleheufddocent (Hogeschool Utrecht); onder meer is hi’j Book Reviews Editor Nederlandse Taalkunde (Dutch Linguistics).
Henk Bloemhoff was tot zien pensioen hogeschoeleheufddocent Nederlaans (NHL Stenden Hogeschool) en eerder onder meer taelkundige veur et Stellingwarfs. In dit jaorboek gaot hi’j krek as Nijen Twilhaar ok in op ‘e Heliand, mar dan heufdzaekelik op ‘e Stellingwarver vertaeling. Mar veurofgaond geft hi’j ri’j ommedaenken an de vraoge tot hoeveer in Nederlaand et Ooldsaksisch bruukt west hebben moet. As anwiezings beschouwt hi’j de spiegeling van de Oold- en Nedersaksische klaankontwikkelings in een tal plaetselike taelvariëteiten van vandaege-de-dag.
Anvullend in et boek bin nog twie extra bi’jdregen opneumen. De eerste is die van Henk Nijkeuter, heufd ofdieling kollekties en pebliek bi’j et Drents Archief, Rieksarchivaris in Drenthe en gemientearchivaris van Assen. Nijkeuter gaot in op biezunderheden van Drenthekenner Jan Naarding zien vertaelwark van de Reynaert in et Drents. Disse bi’jdrege verscheen eerder in de Ni’je Drentse Volksalmenak. Henk Bloemhoff sluut disse dadde oflevering van Jaorboek Nedersaksisch of mit een bespreking van Tsead Bruinja zien ‘eerste bloemlezing van de Nederlandse poëzie’. Die bespreking komt ok in Roet. Drents letterkundig tiedschrift jg. 45 (2023), winternommer 22-23.
Niet in dit jaorboek verscheen de tekst van de video-bi’jdrege van Ingrid Rembold, ‘Reflections on the Saxon Heliand’, om een technische reden. De lezer kan liekewel veul geweerwodden uut heur artikel ‘The Christian message and the laity: the Heliand in post-conquest Saxony’, in N. Edwards, M. Ni Mhaonaigh en R. Fletchner (red.), Transforming Landscapes of Belief in the Early Mediaval Insular World and Beyond [etc.]. Turnhout: Brepols, 2017. Dr. Ingrid Rembold is docent Middelieuwse geschiedenis an de universiteit van Manchester. Heur proefschrift van 2014 wodde in 2018 uutbrocht mit as titel Conquest and Christianization: Saxony and the Carolingian World, 772-888 [etc.] Cambridge: Cambridge University Press. Disse studie zol invloedriek wodden.
Spietig genoeg kon dr. Timothy Sodmann niet mitdoen an et symposium en zo kon hi’j ok niet bi’j de prissentaosie van zien ni’jste Heliand-uutgifte wezen. As alternatief veur zien veurneumen tekst ‘De Heliand als kunstwerk’ kuj’ et beste de inleiding van zien ni’je boek lezen (zie hierboven).
Technische gegevens van et Jaorboek Nedersaksisch 3 (2022): groot fermaot, 133 pp., pries € 38,50. Et boek kan besteld wodden op boekenbestellen.nl, mar ok bi’j de plaetselike boekwinkel en via bol.com.
NI’JSTE OFLEVERING NIEDERDEUTSCHES JAHRBUCH OK INTERESSAANT VEUR NEDERLAANS PEBLIEK
In november van ’t veurbi’je jaor verscheen jaorgaank 2022 (145) van et Jahrbuch van de Verein für niederdeutsche Sprachforschung. Et is een biezunder nommer, allienig al vanwegens et uutvoerige overzichtsartikel van Hermann Niebaum over de verholing Nederlaans – Nederduuts in “Vom sprachlichen Kontinuum zu dessen Auflösung an der Staatsgrenze. Über das komplizierte Verhältnis von Niederländisch und Niederdeutsch in Geschichte und Gegenwart”. Butendat bin d’r nog drie bi’jdregen in disse Jahrbuch-oflevering daor in Nederlaand de neudige belangstelling veur anneumen wodden mag. Dat bin “Grammatikalisierung im Raum? Zu Variation und Wandel des Definitartikels in den niedersächsischen Dialekten Groningens und Drenthes” deur Jeffrey Pheiff, “Niederländisch-niederdeutscher Sprachkontakt in ostfriesischen und emsländischen Briefen des 19. Jahrhunderts” deur Andreas Krogull en, zeker ok biezunder, “The survival of Dutch in seventeenth-century Hamburg: the testimony of a merchant family’s letters” deur Marijke van der Wal. Info van de uutgever kuj’ vienen op https://www.verlagsgruppe.de/produktdetails/product/niederdeutsches-jahrbuch-145-2022.html
Heliand-vertaelings in Sallaans en Stellingwarfs verschenen, liekas de ni’jste edisie van de Ooldsaksische grondtekst
In et laeste diel van et Nedersaksisch symposium van 16 september 2022 wodden drie ni’je publikaosies prissenteerd: Heliand in het Sallaands, vertaeling van de Ooldsaksische tekst deur Jan Nijen Twilhaar, en de weerscheide Heliand in ’t Stellingwarfs, van de haand van Henk Bloemhoff. Toegelieke verscheen ok Heliand. De Oudsaksische tekst, ni’jste edisie deur Timothy Sodmann. Meer hierover op de webstee van de uutgever: https://www.vangorcum.nl/zoeken?q=heliand
Veur een aorige impressie van et symposium > https://www.klaasvanderkamp.nl/nieuws-4/2022/rol-predikanten-streektaal. Meer over etzelde symposium, dat ok bekend staot as ‘Mannefestaosie Nedersaksische literetuur en tael’, kiek wiederop op disse bladziede.
Symposium Nedersaksisch en presentatie Heliand-vertalingen op 16 september 2022
Op 12 februari 2021 werd online de Mannefestaosie Nedersaksische literetuur gehouden. Het was een groot succes, met nationale en internationale deelnemers uit het Nedersaksische vakgebied, met veel belangstellenden en naderhand met heel veel ‘terugkijkers’. Terugkijken is nu nog mogelijk op de pagina ‘Archief’ van onze Sasland-website.
Op 16 september 2022 is opnieuw een Mannefestaosie Nedersaksische literetuur en tael gehouden. De manifestatie was bedoeld voor mensen die zich bezighouden met of geïnteressseerd zijn in de kennisontwikkeling en -verbreiding van het Nedersaksisch in brede zin.
Deze keer stond de manifestatie voor een deel in het teken van nieuwe vertalingen in Sallands, Stellingwerfs en Drents van de Oudsaksische Heliand. Het ochtendgedeelte was deels gewijd aan de Nedersaksische literatuur van onze tijd.
De Heliand is een religieus episch gedicht over het leven van Jezus Christus. Het werd geschreven in het Oudsaksisch, omstreeks het jaar 825. De naam Heliand, die overigens pas in 1830 door geleerden aan het gedicht werd toegekend, is Oudsaksisch voor het Duitse en Nederlandse ‘heiland’ of ‘redder’. De Heliand is het enige omvangrijke gedicht dat in het Oudsaksisch is overgeleverd. Het bestaat uit 5983 allitererende verzen en is niet compleet.
Het programma was als volgt:
9:30 Inloop, met koffie, thee, koek of cake
10:00 Welkom en start programma
10:05 – 10:15 Inleiding door dagvoorzitter Jurr van Dalen
10:15 – 10.30 Ingeborg Nienhuis vertelt over haar romans en gedichten in het Gronings
10:30 – 10:45 Willem Jan Teijema brengt een aantal van z’n Stellingwerfse gedichten en vertelt erbij
10:45 – 11:10 Lezing Harrie Scholtmeijer (Overijsselacademie): ‘Twee streektaalschrijvende dominees uit de Kop van Overijssel’
11:10 – 11:25 Joop Hekkelman vertelt over zijn proza in het Achterhoeks Nedersaksisch
11:25 – 11:50 Lezing Philomène Bloemhoff (zelfstandig onderzoeker): ‘Krijgt de Taalatlas van Oost-Nederland na 60 jaar alsnog een vervolg?’ [geannuleerd wegens ziekte)
11:50 – 12:05 Twents dichter Dick Schlüter, stadsdichter van Enschede, vertelt uit en over zijn werk
12:05 – 13:00 Lunch
13:00 – 13:10 Opening tweede gedeelte: over en in verband met de Heliand, de jongste Heliand-vertalingen in het Nedersaksisch en de nieuwe Oudsaksische editie
13:10 – 13:35 Lezing Bert Groenewoudt (Rijksdienst Cultureel Erfgoed): ‘Archeologische aanwijzingen voor het voortbestaan van pre-Christelijke cultusplaatsen en gebruiken in Noord- en Oost-Nederland’
13:35 – 14:00 Lezing Ingrid Rembold (Universiteit van Manchester; per video): ‘Reflections on the Saxon Heliand and Stellinga’
14:00 – 14:25 Lezing Tim Sodmann (gepensioneerd directeur Landeskundliches Institut Westmünsterland): ‘De originele Heliand als kunstwerk’ [Is door omstandigheden vervangen door een lezing van Arjan Sterken, getiteld: De Ambigue Douden. Nåloupers en höär unseakere alliantsy in nourdsassiske volksvortellingen]
14:25 – 14:45 Pauze
14:45 – 15:10 Lezing Jan Nijen Twilhaar (zelfstandig onderzoeker): ‘De niejste Nedersaksische vertaelings van de Heliand’ (Sallands, Stellingwerfs, Drents)
15:10 – 15:35 Lezing Henk Bloemhoff (zelfstandig onderzoeker): [eerdere lezingtitel vervangen door:] ‘In de Middelhof van et Ooldsaksisch: an de haand van de variëteiten van Vriezenvene, Dalfsen, Hasselt, Epe en Niekark’
15:35 – 16.30 Afsluiting met aansluitend hapje en drankje
Locatie: Theater De Nieuwe Kolk, Van Gorcum Zaal, Weierstraat 1, Assen
Datum: 16 september 2022
Samenstelling van het programma: Henk Bloemhoff (Stichting Sasland), Henk Nijkeuter (Drents Archief), Sonja Geurts (uitgever Cultuur & Historie, Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum) en Esther Langelo (publiciteitsmedewerker, Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum)
EERDER VERSCHENEN:
JAORBOEK Nedersaksisch 2 (2021)
In et eerste diel van dit jaorboek staon op ien nao alle bi’jdregen an de Mannefestaosie Nedersaksische Literetuur van 12 feberwaori 2021 (‘Zoom-konfereensie’). Dat bin:
- Bi’j wieze van inleiding (Henk Nijkeuter en Henk Bloemhoff)
- Nedersaksische literatuur in het kört (Henk Nijkeuter)
- ’t Exotische van de eigen streek (mit een fragment uut Moenen) (Chris Canter)
- Goeie kunde die mit me mitreizen blift… (veurdracht over de eigen schrieveri’je – mit romanfragmenten) (Johan Veenstra)
- Eerste keus uut mien verhoalen en gedichten (Tonko Ufkes)
- Gedichten in ’t Nedersaksisch van Gællemuun / Genemuiden (Jannie Bakker)
- Een paar gedichten in ’t Aachterhoeks veur de Mannefestaosie Nedersaksische Literetuur (Derk Jan (Dick) ten Hoopen)
- Wied weg en toch kort bie! (Keuze veur de Mannefestaosie Nedersaksische Literetuur; Veluws van Heerde) (Jan van Leeuwen)
- Gedichten in het Twents en Sallands (met toelichting) (Laurens ten Den)
- Die Bentheimer Plattdeutsch-Bewegung öffnet sich nach Westen (Helmut Lensing)
Et twiede diel beslat vuuf biezundere artikels:
- Taal en cultuur in vertaling: de Heliand (Jan Nijen Twilhaar)
- Van de taal van het Rentenboek van het Olde Beghijnenhuis naar het Zwols van nu (Evert van den Berg en Philomène Bloemhoff)
- Nieuwe evidentie voor de Westfaalse expansie (Harrie Scholtmeijer)
- Vrij gebruik van Limburgs en Nedersaksisch in het regionaal en lokaal bestuur: een aanbeveling (Henk Bloemhoff en Roeland
van Hout) - Die grenzüberschreitende Niederdeutsch-Bewegung in den Jahren nach dem Zweiten Weltkrieg Weltkrieg in der Region Emsland/Grafschaft Bentheim und den östlichen Niederlanden (Helmut Lensing)
Tal bladzieden: 148. Pries: € 35,80. Te bestellen op
https://www.boekenbestellen.nl/boek/jaorboek-nedersaksisch-2-2021
‘Wegens succes geprolongeerd’: Mannefestaosie Nedersaksische literetuur ok now nog te zien
Op 12 feberwaori wodde de Mannefestaosie Nedersaksische literetuur holen, in de vorm van een Zoom-konfereensie. As alternatief veur een gewoon symposium was de ‘mannefestaosie’ via live stream te volgen. Zoe’n 120 kiekers keken naor et 3,5 ure durende pergramme, wiels laeter, tot 1 april 2021, meer as 3200 kiekers et zaggen of et nog es bekeken. Vier filmpies mit Nedersaksische auteurs uut et pergramme wodden tot 1-8-2021 al meer as 200 keer bekeken via sasland.nl. De Mannefestaosie is ok now nog te zien – in twie dielen, en dat is op de Archiefbladziede van oonze webstee.
Dit was et pergramme
Schrievers en dichters vertellen over hoe ze beschouwen en warken, en ze laoten patten uut heur wark heuren. Et bin: Chris Canter (Drenthe), Johan Veenstra (Stellingwarf), Tonko Ufkes (Grunninger Westerkertier), Jannie Bakker (West-Overiessel), Derk Jan (Dick) ten Hoopen (Aachterhoeke), Jan van Leeuwen (Oost-Veluwe) en Laurens ten Den (Twente). Specialist Nedersaksische literetuur dr. Henk Nijkeuter van et Drents Archief geft een helikopterbeeld van de Nedersaksische literetuurontwikkelings. Dr. Helmut Lensing (Greven, Benthem) geft inzicht in naoorlogse ontwikkelings an weerskaanten van de greens en over kontakten over en weer, en perf. Doreen Brandt (Uni Ooldenborg/Oldenburg) vertelt over heur ni’je leeropdracht Nederduutse literetuur. Veurzitter is Jurr van Dalen, techniek: Disco-n-action.
De manifestatie had als doel de Nedersaksische literatuur voor het voetlicht te brengen, als bijzonder en voornaam onderdeel van de cultuur van het noorden en oosten van Nederland. Het programma richtte zich op beleving en kwaliteit en had ook oog voor de toekomst van de Nedersaksische literatuur. Die literatuur is heel divers, zowel qua genres als variëteiten van het Nedersaksisch. Er was ook aandacht voor de ontwikkeling van de Nedersaksische / Nederduitse literatuur in Noord-Duitsland.
Programma:
13.00 Binnenkomst van sprekers
13.35 Welkomstwoord door Jurr van Dalen (voorzitter)
13.40 – 13.55 Helicopterview op de Nedersaksische literatuur door dr. Henk Nijkeuter (Drents Archief, Assen)
13.55 – 14.05 Chris Canter, afkomstig uit Nieuwleusen (Ov.), over en met zijn Drents proza.
14:05 – 14.25 Johan Veenstra, prozaïst, dichter, columnist; schrijver van 28 boeken in het Stellingwerfs, waaronder acht romans. Veenstra vertelt over het ontstaan van zijn werk en leest romanfragmenten voor
14.25 – 14.45 Tonko Ufkes, Groningen, vertelt over en leest eigen poëzie en proza in het Gronings. Hij won de Nederduitse Freudenthal-pries 2019
14.45 – 14.53 Pauze
14.53 – 15.35 Dichters uit Salland / West-Overijssel, Twente, Achterhoek en Veluwe over en met eigen werk
14.53 – 15.03 Jannie Bakker (Genemuiden, West-Overijssel))
15.03 – 15.13 Derk Jan ten Hoopen (Achterhoek)
15.13 – 15-23 Jan van Leeuwen (Oost-Veluwe)
15.23 – 15.35 Laurens ten Den (Twente)
15.35 – 15.45 Dr. Helmut Lensing (Greven, Bentheim) gaat in op de Nedersaksische literatuur na WO aan beide zijden van de grens, en op de vroege contacten over en weer. Titel lezing: ‘Die Bentheimer Plattdeutsch-Bewegung öffnet sich nach Westen’.
15.45 – 16.05 Actueel onderzoek Nederduitse / Nedersaksische literatuur. Dr. Henk Nijkeuter vertelt over de positie en huidige studie van de Nedersaksische literatuur en introduceert de nieuwe hoogleraar Nederduitse literatuur, mevrouw prof. dr. Doreen Brandt. Zij is werkzaam in Oldenburg (Niedersachsen). Mevrouw Brandt zal ingaan op haar onderzoeksterrein. Dat betreft de Nederduitse literatuur in Duitsland. In hoeverre kunnen de literair-historische studie in ons Nedersaksië en de ontwikkeling van onze Nedersaksische literatuur profiteren? In hoeverre kunnen Nedersaksische onderzoekers en studenten uit Nederland meedoen in de onderzoekspraktijk in Oldenburg?
16.05 – 16.10 Aankondiging Jaorboek Nedersaksisch 2 (Henk Bloemhoff)
16.10 Afsluiting
De Mannefestaosie was een vervolg op et Nedersaksisch symposium van september 2019 (‘Entjes-symposium’). Idee, saemenstelling en veurbereiding: Sonja Geurts, Henk Nijkeuter en Henk Bloemhoff. Mit daank an literair tiedschrift Oader, Stichting Overijsselacademie en Stichting Stellingwarver Schrieversronte veur eerdere steun, en dat gelt ok veur: Philomène Bloemhoff, Jan Nijen Twilhaar en Harrie Scholtmeijer.Techniek: Peter Zuidhof / Disco-n-action.nl.
Ni’jste Nedersaksische boeken van Sasland of deur Sasland ondersteund:
Pas verschenen: Jaorboek Nedersaksisch 1 (2020)
Dit is de inhoold:
Lezings van et Nedersaksisch symposium van 13 september 2019 in Zwolle:
Bi’j wieze van inleiding (Henk Bloemhoff) Trefwoorden: Nedersaksisch in een notendop – Driemaandelijke Bladen – Hendrik Entjes – Marianne Entjes – Rens Bod – Jaorboek Nedersaksisch
De sociolinguïstiek van het Nedersaksisch (Harrie Scholtmeijer) Trefwoorden: Hendrik Entjes – Van Haeringen – Westfaalse Expansie – Hollandse Expansie – Vriezenveen – Vriezenveens – K.H. Heeroma – streektaalliteratuur – Kampen – Keuls – Noordrijn-Westfalen – C.B. van Haeringen – G.G. Kloeke – taalverandering – taalsituaties – vernederlandsing
Is het Vriezenveens Twents? (Jan Nijen Twilhaar) Trefwoorden: H.L. Bezoen – Enschede – Twente – Vriezenveen – “dialect” – Salland – Sallands – Twente – Twents – Kampen – Zwolle – Wijhe – Deventer – Raalte – Dalfsen – Ommen – Hellendoorn – verkleinwoorden – …mtien in plaats van …mpien
Professor Entjes, het Nedersaksisch Instituut en de regio (Philomène Bloemhoff-de Bruijn) Trefwoorden: Hendrik Entjes – Nedersaksisch Instituut – Nedersaksisch – IJsselacademie – TONAG – RND – Hermann Niebaum – “scholle”
Maor wat is nou Nedersaksische literatuur? (Henk Nijkeuter) Trefwoorden: streektaalliteratuur –Drenthe – Drents – Peter van der Velde – K.H. Heeroma – tijdschrift Roet – tijdschrift ’t Swieniegeltje – tijdschrift Twijspaalk – tijdschrift Oeze Volk – Maandblad Drenthe – Martin Koster – Marga Kool – (streek)taalactivisme – cultuurtaal – literatuurvisie – Drentse beweging – Turf Jenever Achterdocht – propagandamiddel – kleine literatuur – literaire kritiek – Literair Kwartier van de RONO – boekbesprekingen – Gerri(e)t Willems/J.R. Westerhuis – G.Kleis/Schokland – Jan Veenstra – Roel Reijntjes – Ab Drijver – Gerard Stout – Ben van Eysselsteijn
Van Entjes naor Dalfsen en de westgreens van ’t Ooldsaksisch (Henk Bloemhoff) Trefwoorden: Hendrik Entjes – Westfaals – Westfaalse breking – klinkerverhoging – Stellingwarfs – K.H. Heeroma – A.R. Hol – Nedersaksisch Instituut – Drents Woordenboek – Stellingwarfs Woordeboek – streektaelliteretuur – H.J. Bergveld – kursus Stellingwarfs – J. Broekhuysen – Zelhem – West-Overiessel – Veluwe – dialektgrammatika – J.J. Spa – Ph. Bloemhoff-de Bruijn – Dalfsen – Ommen – Twente – Zwolle – Apeldoorn – Runen – Riessen – J. Kristen – Huzen (’t Gooi) – (jongere) umlaut – Ooldsaksisch
Aandere artikels:
Amparte Nedersaksische woorden. Eenderweggens, meerderweggens of völderweggens (Lex Schaars en Philomène Bloemhoff-de Bruijn) Trefwoorden: woordenschat Nedersaksisch – WALD – Overijssel – Gelderland – bijwoorden – samenstellingen met -weggens/-waegens – morfologie
De taal van de kelonietoeften uit Willemsoord (Philomène Bloemhoff-de Bruijn) Trefwoorden: Maatschappij van Weldadigheid – Vrije koloniën – Willemsoord – Cecilia Kloosterhuis – Kolonietaal – Hollands – Saksisch – Nedersaksisch – Noordwolde – Nieuwe tongval – Oorspronkelijke tongval – 18de en 19de-eeuwse Hollandse spreektaal – Nederlands met een regionaal tintje – desperado-koloniën
[Op de pagina ‘Archief’ van deze website staan de geluidsfragmenten die bij dit artikel horen]
Stellingwarfs van Donkerbroek: opmarkings over taelstruktuur en taelgebruuk in de 19de ieuw. Naor anleiding van et egodokement van Zander Jacobs Klooster (1820-1906), now in boekvorm (Henk Bloemhoff) Trefwoorden: Donkerbroek – Donkerbroekemers – Drents – Grunningers – Fries – taelgebruuk doe en laeter – taelgreens Stellingwarfs – doe, dow, ie, i’j (pers. vn.) – biezundere woorden – vaaste verbienings – morfologische eigenschoppen – syntaktische eigenschoppen, in et biezunder dat-zinnen en heufdzinsodder in de bi’jzin – laandverhuzeri’je – ooldere Stellingwarver taelperblemen in de schrieveri’je en in de vremde – 19de en vroege 20ste invloed van et Nederlaans – Stellingwarfs ‘is wat minder’; “verachting” van et Stellingwarfs – “Boers” – “Boerenfries, Boezenfriezen” – H.J. Bergveld – G.G. Kloeke – A. Sassen – J.H. Popping – S.L. Brug – H.K. Schippers – brieveri’je van lektor Sipma – Stellingwarver Schrieversronte
Overigens: besprekings, ankondigings
Karl Sauvagerd, “De Tied blif Baas”. Ausgewählte Texte und ein Lebensbild. Studien und Quellen zur Geschichte des Emslands und der Grafschaft Bentheim. Band 3. Een uutgifte van de Heimatfreunde Neunenhaus e.V. Neuenhaus, 2019 [mit toelochtende aachtergrondteksten van Verena Kleymann, Helmut Lensing en Dieter Stellmacher] (Henk Nijkeuter en Henk Bloemhoff) Trefwoorden: Karl Sauvagerd: aachtergrond en zien ontwikkeling – helikopterview van zien schrieveri’je, m.n. in dit boek
Henk Bloemhoff and Nanne Streekstra m.m.v. Ronny Keulen en Arjen Versloot, Basisboek Historische taalkunde van het Nederlands. Met afzonderlijke aandacht voor het Brabants, Fries, Limburgs, Nedersaksisch, Vlaams en Zeeuws. [Basis Book: Historical Linguistics of Dutch], Groningen, Holland, Uitgeverij [Publishers] kleine Uil Educatief, 2015, 391 pages (review by Jacob J. Spa)
Technische details van et Jaorboek: Groot fermaot, 96 bladzieden; uutgeven deur de Stichting Sasland i.s.m. www.boekenbestellen.nl. Via die webstee is et ok te koop en ok via de boekwinkel. Et boek is eerste helte november 2020 verschenen. Pries: € 32,-.
In september 2020 is verschenen: Introduction to Dutch Low Saxon. Language and Literature – ‘Nedersaksisch op wereldschaole’
Zommer 2019 verscheen Nedersaksisch in een notendop. Inleiding in de Nedersaksische tael en literetuur. Auteurs, ere deskundigen en uutgeveri’je Van Gorcum in Assen leek een vertaeling in et Engels bepaold van belang. Vertaeler van de Grunninger universiteit Hans Veenkamp leverde die, in de meitied en zommer van 2020, in wisselwarking mit de auteurs (H. Bloemhoff, Ph. Bloemhoff-de Bruijn, J. Nijen Twilhaar, H. Nijkeuter en H. Scholtmeijer). Et boek verscheen in et laest van september 2020 en is veural veur internationaole studenten, expats en aandere ni’je inkommelingen van belang, liekas veur niet-Nederlaanstaelige onderzukers en gewone belangstellenden waor dan ok op ‘e wereld (198 blz., pries € 26,50). Meer info: https://www.vangorcum.nl/product/100-366_Introduction-to-Dutch-Low-Saxon-Language-and-Literature